Itziarren alaba

Atalak: Gizartea, Politika

Anparo Arangoa, 1976an modu basatian torturatu zuten emakumea.

Tentaturik izan naiz erreportajeari izenburu hori jartzeko, baina ez nintzateke beste askok esandakoa errepikatzen arituko baizik (1). Hala ere, ondo mereziko luke Anparo Arangoak halako abestirik.

Egiaz, borrokarako letrak dira Monzónek egindakoak. Andoni Arrizabalaga ondarruarra etsenplu bezala jarri nahi izan zuen, 22 egunez “zakurren aurrean tinko eta ixilik” egoteagatik (2). Esango nuke kanta hori kasik krudela ere badela, amak kargu hartzen dionean: “Izenik eman al duk? Esan zak egia!”. 1975ean, Pantxoa eta Peiok ezagun egin zutenean, halakoxea zen giroa.

Oilo ipurdia jartzen du pentsatzeak guardia zibil berak torturatu zituela Arangoa eta Arrizabalaga: “Lau aldiz sartu naute urean burua…”. Bere bikotekide Txomin Olaetxeak honakoa esan zigun bisitan joan ginenean: “Ez zuen txintik ere soltatuko, horregatik uste dut izango zela dena hain azkar”.

Arangoaren argazkien karira egindako margolana

Bai, ondo mereziko luke Anparo Arangoak halako abestirik. Are gehiago emakumea izanik. “Zazpi gizon nituen joka inguruan / makilaz hartu naute ostikoz lurrean”. Arangoa Tolosan torturatu zutenean 7-8 guardia zibilen artean biluztu zuten indarrez, buzo antzeko bat jarri zioten “bainera” egin aurretik. Ezin susma dezaket zer jasan behar ote duen emakume batek horrelako egoera batean.

Azken urteotan dezente aztertu izan da 1936ko gerra ostean emakumeek jasandako errepresioa. EHUko Kriminologia Institutuak, esaterako, programa multidiziplinarra jarri zuen martxan Saturrarango kartzelan gertaturikoa ikertzeko. Ondorioa da, emakumeak, emakume izate hutsagatik, zigor gehigarriak jaso zituztela. Bada, horixe bera extrapolatu daiteke beste garai eta kasu askotara.

1979an guardia zibilak Izaskun Arrazola ETAko kidea atxilotu zuen. Euskadi hors d’État dokumentalean, egin zizkioten torturen inguruan mintzo da: “Biluztu egin ninduten, kolpeak eman eta denetarik egin zidaten, pubiseko ileak atera zizkidaten tiraka, bularretan atximurkak…”.

Ez da Trantsizioko urteetaraino joan behar halako basakeriak ikusteko. Berriki, Torturaren Prebentziorako Europar Batzordeak Beatriz Etxeberriaren kasua nabarmendu du. 2011n atxilotu zuen Guardia Zibilak beste hainbat lagunekin eta Madrilgo ziegatan bortxatu egin zutela salatu du. Oso latza izan da liburuan tortura sexual larriak jasan dituzten 59 atxiloturen zerrenda plazaratu du Euskal Memoria fundazioak, horietarik 33 emakumezkoak dira eta askok bortxaketak salatu dituzte. 2001ean Nekane Txapartegik epaile aurrean egin ziotena kontatu zuen:

Baina muturreko egoeretara jo gabe, atxilotuarenganako biolentzia sexista modu askotara egin liteke: irainak, mehatxuak, simulakroak, ukipenak, umilazioak… Itziarren alaba ugari izan da hamarkada askotan, emakume izate hutsagatik sufrimendu bikoitza jasan behar izan dutenak: tortura eta genero indarkeria.

———————————-

(1)   Argiaren Gure Mendea argitalpenean Itziarren alaba  izeneko artikulua kaleratu zen, Arangoa eta Arriabalagaren tortura kasuez. Bestalde, 2006an Kloratita punk-rock taldeak Patxoa eta Peioren abestia bertsionatu zuen.

(2)   Andoni Arrizabalagaren kasua ezagutzeko lotura interesgarri batzuk: Joseba Sarrionandiak Arrizabalagari 1977an (kartzelatik atera berritan) egindako elkarrizketa Zeruko Argian. Viento Sur aldizkariak Arrizabalagaren heriotzaren 25. urteurrenean kaleraturiko artikulua. Andoniren anaia Jon Ugutz Arrizabalagaren testigantza, Frankismoaren aurka Argentinan zabaldutako auzian jarritako kereila.