Natura eta eskola, gogoetarako hainbat apunte

Atalak: Haurren haziera, Hezkuntza, Ingurumena, Natura

Baso-eskolei buruzko “Naturaz eta naturan ikastea” ikastaroan izan ginen, EHUren Udako Ikastaroen baitan. Hona hausnarketarako entresaka labur batzuk arriskuez, kontrolaz, berdeguneez, elitismoaz eta Euskal Herriak duen potentzialitateaz, entzundako hitzaldien artetik arrantzatuak:
•“Kanpo-espazioek erronka bermatu behar dute, arrisku maila bat. Umeak badu autorregulaziorako gaitasuna, arriskuak neurtzekoa, eta gainbabesten badugu aurrera egitea oztopatu diezaiokegu”, zioen Iñaki Larreak. Hezitzaileek beraiek ere helduon rola jarri zuten eztabaidagai: gure beldurrek ez dezatela mugatu haurraren jarduna; batzuetan kosta egiten zaigu ez ohartaraztea –“ez igo hor gora”–, baina beharbada behin esatearekin nahikoa da, haurrak berak konturatu beharko du, agian helduaren esaldiak izan behar du “beldurra niri ematen dit”…

• 20 ikastetxetako jolas-guneen ikerketa egin dute, eta ikasle ugariren adierazpena izan da “kartzelan bezala sentitzen gara”. Espazio mugatuegiak, kontrolatuegiak, helduen begiradapean? Intimitate, askatasun eta bihurrikerietarako traba gehiegi?

• Berdegunez inguratzeak gure osasunean –ongizatean oro har– dituen onurak jakinak dira. Baina Jesus Ibarluzeak emandako datuen arabera, klase sozioekonomikoen arteko arrakala apaltzen ere laguntzen du, osasunaren ikuspegitik: heriotza-tasaren arrakala bikoiztu egiten da dirudunen eta txiroen artean, berdeguneetan bizi ez direnean.

• Aldi berean, ordea, Madrilgo baso-eskola aurkeztu zutenean galdera planteatu zuten publikotik: pribatua –eta garestia– izateak ez al ditu eskola pedagogikoki aurrerakoi hauek elitista bihurtzen, ez al dizkiote ateak ixten kulturaniztasunari eta aniztasun sozioekonomikoari? Hain juxtu, horregatik da interesgarria Ekoguneak Donostian duen baso-eskola proiektua: ikastetxe ahalik eta gehienetara iritsi nahi dute, eskola publikoan txertatu nahi dute baso-eskolaren filosofia, ez dadin izan gutxi batzuentzako aukera bakarrik. Administrazioaren inplikazio beharra ere azpimarratu zuten horretarako.

• Eta denentzako izan dadin, abantaila bat: baso-eskolan jarduteak ez du esan nahi egunero ikasleak hartu eta lekutan dagoen auskalo zein mendira eraman behar direnik. Norberaren herri edo hirian, ikastetxe inguruan dauden berdeguneak aprobetxatzea da gakoa. Eta egingarria dela frogatzeko, “EAEko baso-eskola potentzialen lehen hurbilketa” egin du Maialen Sistiagak: baso-eskola izateko beharrezkoak diren baldintzak betetzen dituzten berdeguneak identifikatu eta ikastetxe batetik 500 metro edo gutxiagora daudenak zerrendatu ditu mapa batean. Ikastetxe asko eta askok inguruan bertan baso-eskola egiteko modua badutela erakusten du mapak.