14 urterekin bortxatua, eraila eta zakurretara jaurtia

Atalak: Historia

Larraga, 1936ko abuztuaren 15a. Guardia zibilak Vicente Lambertoren etxean agertu dira (UGTko militantea Errepublikan). Udaletxera eraman nahi dute, galdekatzeko. Lambertoren 14 urteko alabak, Maravillasek, esan du aitarekin joango dela. Udaletxera ailegatu eta behin baino gehiagotan bortxatuko dute Maravillas, ondoren aita-alaba hil eta neskaren gorpu biluzia zakurretara botako dute, animalien bazka izan dadin. Ahanzturan galdu ezin daitekeen ekintza lazgarriak 80 urte bete berri ditu.

77 urte geroago, 2013an, altxamendu militarrak eragindako biktimen memoriaren aldeko legea onartu zuen Nafarroako Parlamentuak. Bertan izan zen Josefina Lamberto, Vicenteren alaba eta Maravillasen ahizpa. 1936an, 7 urteko neskatoa zen Josefina eta ordutik bizitza gogorra izan du. Ama-alabak ezer gabe utzi zituzten, Iruñera joan behar izan zuten, Josefina moja sartu zen eta sistematikoki baztertu eta jazarri zuten. Aitaren gorpua bilatzen hasi zenean ere, trabak jarri zizkioten. “Zerbait eginen zuen zure aitak horrela bukatzeko”, esaten zioten komentuan, eta berak erantzun: “Eta Maravillasek, zer egin zuen Maravillasek?”.

“Gaueko ordu bietan ate-joka hasi ziren”

Ongi gogoratzen du 36ko abuztuaren 15a, Argian kontatu zuenez: “Gaueko ordu bietan ate-joka hasi ziren, ireki ezean botako zutela mehatxatuz. Metrailetekin igo ziren, eta aitari arropak janzteko agindu zioten. Maravillasek ordurako 14 urte zituen, eta bazuen herrian gertatzen ari zenaren berri. ‘Aitari egin behar diozuena ikusi nahi dut!’ esan zien erasotzaileei. Eta beraiek ‘etorri bada!’ erantzun zioten”. Larragan guztira 47 herritar hil zituzten.

Josefina Lambertok ez du aitaren gorpua berreskuratzerik lortu, baina familiari gertaturikoa salatuz ibili da han-hemenka. Fermin Valencia abeslariak eta Berri Txarrak taldeak ere kanta bana eskaini diote Maravillasi. Izan ere, Berri Txarrakek abesten duen moduan, “norbaitek oroituko ditu etorkizunean, ahanzturaren zingira honetan gertatuak”.