Chivitek Irulegiko eskuaz esandakoak, hizkuntza politiketan badu islarik?

Atalak: Euskara, Historia

Maria Chivite Nafarroako presidentea Irulegiko eskua aurkezteko unean (argazkia: Nafarroako Gobernua)

Arangurengo Gongora jauregian Irulegiko eskuaren aurkezpenean María Chiviteren diskurtsoa izan da, askoren harridurarako, Aranzadiren aurkikuntzaren garrantzia azpimarratzeko indartsuenetakoa eta mamitsuenetakoa.

Nafarroako Gobernuko presidenteak esan du “lehen mailako mugarri historikoa” dela brontzezko eskuan Antzinaroko euskarazko testu bat aurkitu izana. Egindako lanaren zorroztasuna ere azpimarratu du –75 urte bete dituen Aranzadi bezalako elkarte bat atzean egoteak ematen duen berme guztiarekin–, eta aztarna honek balioko duela garai hartako Irulegiko herritarren, baskoien “ahotsa zuzenean entzuteko”, orain arte genekien apurra “erromatarrek kontatu zigutelako”. Mattin Aiestaran Irulegiko aztarnategiko zuzendariak esandakoekin bat egiten dute hitz horiek.

Chivitek azaldu du baskoiek erabilitako hizkuntza hura “gaur egungo gure euskararen oihartzun arkaiko bat” zela eta erakusten duela garai hartako herritarrek, uste ez genuen bezala, euren hizkuntzan idazten zutela.

Irulegiko aurkikuntzaren eta “gure” euskararen artean dagoen loturari emandako garrantzia, gero praktikan ez jartzea leporatu diote askok Nafarroako presidenteari, besteak beste zonifikazioan oinarrituriko hizkuntza politikarekin jarraitzen duelako.

Egun batzuk lehenago, azaroaren 11ko Nafarroako Foru Erkidegoari buruzko eztabaidan euskararen inguruan ere labur baina arranditsu hitz egin zuen Chivitek, Euskaraldia, Bertso Txapelketa Nagusia edo euskara eta gazteak aipatuz, “inolako zentzurik gabe, ongi geratu nahian”, Garat Gazteluk Euskalerria Irratiko iritzi honetan azaltzen duen moduan.

Hitz eder eta handiez harago, egungo errealitatea da Nafarroak jarraitzen duela euskaldunak diskriminatzen dituen 1986ko lege harekin banatuta, zonalde euskaldun, misto eta ez-euskaldunetan, Euskararen Nafar Kontseiluak berak foru gobernua “premiatu” duen arren euskara Nafarroa osoan ofiziala izan dadila –Euskaltzaindiak eskakizun hori berretsi du orain–. Errealitatea da euskararen kontrako erasoak etengabeak direla; azkeneko berria, adibidez, Burlatako Euskararen Ordenantza murriztu duela hango udal gobernuak, Euskararen Defentsarako Sareak salatu duenez.

“Euskara dakiten pertsonen kopurua txikia izateak ez du zilegitasunik ematen beren eskubideak urratzeko”, dio Cortesko adierazpenak; euskaraz bizi nahi duten pertsonak ezin direla tratatu bigarren mailako herritar bezala.

Baina baskoi haiek “zorioneko” hitza idatzi eta 2.100 urte geroago, euskara oraindik ez da ofizial Aranguren Ibarrean –ezta Nafarroako lurraldearen gehiengoan ere–, eremu mistoan baitago, eta hango herritarrek ez dute euskaraz osotasunez bizitzeko aukerarik. Irulegiko iraganeko ispilura begiratzean ikusitakoak, errealitate hori aldatzen lagunduko ote du?