Lehen sektorean euskal erkidegoen arteko hartu-emana jaitsi egin da krisi garaian

2016-05-24  //  Ekonomia  //  Iruzkinik ez

Artzain eguna Uharte-Arakilen (arg: Turismo.Navarra.com)

Elikagaien industriak eta lehen sektoreak azken urteetan gorakada izan duten arren, Nafarroa eta EAEren arteko negozio bolumena txikitu egin da, Gaindegiak egindako azterketa baten arabera.

Aukera galdu bat, horrelaxe defini daiteke Hego Euskal Herriko lehen sektoreak azken urteetan izan duena, lurraldetasunaren ikuspuntutik begiratuta behinik-behin. Gaindegiak 2008 eta 2013 artean elikagaien ekoizpenean izandako joerak aztertu ditu eta ondorioa garbia da: ekoizpena handitu eta dibertsifikatu egin da krisi garaian –Nafarroan %14 hazi da lehen sektorea eta %3 elikagaien industria–, baina horrek ez du lurraldeen arteko kohesioa indartu, alderantziz, gutxitu egin da Nafarroa eta EAEren arteko harremana –azterketak ez dio ezer Ipar Euskal Herriko lurraldeez–.

Nafarroan, bi arlotako negozio bolumen osoaren %32 EAE zuen helmuga 2008an; bada, portzentajea %20,6ra jaitsi da egun –lehen sektorearen kasuan erdira–. Orotara %17,8 hartu-eman gutxiago esan nahi du horrek; EAEri dagokionez nabarmenagoa da jaitsiera Nafarroarekiko (%28).

Gaindegiak azaldu duenez, batez ere Frantziak, Erresuma Batuak eta Italiak bereganatu dute euskal lurraldeen artean galdu den salerosketa. Zati gero eta handiagoa da kanpora esportatzen dena, zenbait produktuk balio erantsi handia hartu baitu. Duela 20 urte 400 milioi eurotik behera ekartzen zuen lehen sektoreko produktuen esportazioak eta orain 800 milioitik gora da.

Autokontsumoak gora

Azterketak datu positibo bat utzi du: bi erkidegoetan lehen sektoreko ekoizpen propioaren kontsumoa igo egin da krisi garaian eta %40,2 izatetik %45,7 izatera igaro da. Bertan hazitakoa bertan jaten dela orain lehen baino gehiago, alegia.

Nolanahi ere, euskal behategiak nabarmendu nahi izan du badirela hamar urte kanpotik ekarritako lehen sektoreko produktuak bertakoak baina gehiago direla; zehazki Espainia da elikagaien inportatzaile handiena, azken urteetan kopurua zertxobait jaitsi bada ere.

[Grafikoa] Eta 9.400 milioi euro gehiago bagenitu behar sozialetarako?

2016-05-19  //  Ekonomia  //  Iruzkinik ez

Fiskalitatean dauden desberdintasunak eta aukerak aztertu ditu du LABek. Zerga-presioa Europar Batasunaren adinakoa balitz 9.400 milioi euro gehiago bilduko litzateke, gaur egun arlo sozialean Eusko Autonomia Erkidegoko eta Nafarroako gobernuek gastatzen dutena bezainbeste. Sindikatu abertzalearen ustez “karga” fiskalak justua behar du izan ordea, langileek bikoitza jartzen baitute foru-kutxan, prestatu dugun grafiko honetan ikus daitekeen bezala:

Sertego Interenvases: nola kiskali fabrika bat eta ondoren langileak kaleratu

2016-05-18  //  Ekonomia, Ingurumena  //  Iruzkinik ez

Duela hiru aste Araian suak hartu zuen enpresako zuzendaritzaren arduragabekeria bikoitza da: kutsadura arriskuari orain gehitu behar zaio langileak kalean utzi nahi dituela. (gehiago…)

Gernikatik Sabadellera, oroimen kolektiboaren soinua

2016-04-27  //  Gizartea, Historia  //  Iruzkinik ez

1937ko bonbardaketez ohartarazten zuen Astrako sirena Sabadellen egin zuten, gerra garaian kolektibizatutako La Electricidad fabrikan.

Gernikako bonbardaketaren 79. urteurrena gogoratu zuten asteartean ekitaldi andana baten bidez instituzio, elkarte eta herritarrek. Iraganeko genozidioak ez ezik gaur egungoak ere oso presente izan ziren egun osoan, gerratik ihesi Mediterraneoan hildako errefuxiatuen omenezko minutu bateko isilunea, esaterako. Apirilaren 29an, berriz, errefuxiatuen aldeko Guernicatik Gernikara. Ongi etorri! manifestazioa antolatu dute Lobak ekimenaren baitan. (gehiago…)

Urumearen ama

2016-04-27  //  Azpiegiturak, Ekonomia, Historia  //  Iruzkinik ez

Egunotan ikusgai dago Sagardoaren ibaiak, bizitza iturri erakusketa Hernanin. Urumea eta Oria iraganean burdinari, ontzigintzari eta merkataritzari loturiko ibaiak izan zirela ikus dezakegu haren bidez.

Sagardoaren Lurraldeak, Hernaniko, Astigarragako eta Usurbilgo udalekin eta Donostiako Aquariumarekin elkarlanean antolatutako erakusketa ibiltaria da honakoa. Lourdes Odriozola da komisarioa, Euskal Herriko ontzigintzaren ikerketan aditua den historialaria, eta Urumeako Kronikari azaldu dizkio proiektuaren nondik norakoak. (gehiago…)

‘Gariaren matxinada’, 250. urteurrena gogora Azpeitian

2016-04-14  //  Ekonomia, Gizartea, Historia  //  Iruzkinik ez

1766an herritar pobreak zerealen espekulazioaren eta jauntxoen gehiegikeriaren kontra altxa ziren Urolaldean. Matxinada sozial haren oinarriak gaur egun inoiz baino biziago daude kapitalismoaren krisiarekin. Baina jendartera “oso lausotuta iritsi da gure herriaren aletxo hau gaurdaino” diote Azpeitiko Kultur Mahaitik.

Urteurrena gogoratzeko Azpeitiko herri-ekimeneko eragileak biltzen dituen erakundeak egitarau oparoa osatu du, Udalarekin eta Azkoitiko Maxixatzen elkartearekin elkarlanean.

Ostegun honetan eguerdian ezagutaraziko dute egitarau ofiziala eta ekitaldian Udalak Ildefonso Gurrutxaga historialari eta abokatu azpeitiarrak 1766ko gertaerez idatzi zuen artikuluaren itzulpena aurkeztuko dute. 1933an Yakintza aldizkarian idatzia, artikulu horretan Gurrutxagak lehen aldiz lotu zuen Urolako eta Gipuzkoako egoera sozio-ekonomiko larria herritarren matxinadarekin.

Erakusketa ere antolatu dute, Sanagustin kulturgunean egongo da ikusgai apirilaren 19tik maiatzaren 3ra; ondoren Azkoitira eramango dute.

Maiatza eta ekaina artean, berriz, hitzaldi ziklo bat izango da gaian adituak diren hainbat lagunekin: matxinaden ikuspegi soziala, kontrol soziala, emakumeen rola, garaiko umorearen funtzio klasista…

Bestalde, urte amaieran Imanol Eliasek 1766ko matxinadari buruz egindako obra abiapuntu duen ikuskizun bat sortu nahi dute.

Matxinadie Azpeitiko Gaztetxean

Azpeitiko gaztetxeko kideek urteurrenari buruzko euren irakurketa plazaratu dute Uztarrian, Orduan ausartu ziren, orain zergatik ez? izenburu adierazgarriarekin. Orduko eta gaurko egoerak oso pareko dituzte: “Lehen gariarekin espekulatzen zuten moduan espekulatzen dute gaur egun ere haziekin eta elikagaiekin, etxebizitzekin eta gure aurrezkiekin”.

Gaztetxeko lagunek bideo hau ere igo dute Youtubera, gertatu zenari buruzko kronika antzeztua:

 
Izena kaleari, izena kalean

Gertaera garrantzitsua izan arren, inon ez dago matxinada hartan parte hartu zuten eta zapaldu zituzten herritarren omenezko ezer. Hala, Azpeitiko Kultur Mahaiak Udalari proposatu dio herriko kale bati “Matxinadaren kalea” izena jartzea.

Baina kaleak aurre hartu dio berriz ere instituzio publikoari eta azken asteotan Azpeitiko hainbat tokitan “1766” urtea agertu da idatzita. Udalak hormak garbitu ditu baina pintadak berriz ere agertu dira. Duela 250 urte bezala, datorren matxinadak asko baitauka kontra-boteretik.

Itoitz, 20 urteren ondoren

2016-04-06  //  Ekonomia, Historia, Ingurumena  //  Iruzkinik ez

1996ko apirilaren 6an Itoitzekin Elkartasuna taldeko zortzi kidek urtegiko obren kableak moztu eta presaren eraikuntza hainbat hilabetez gerarazi zuten. 20 urteren ondoren zero gunera itzuli gara.

Ez zen lehen aldia sabotaje baketsu bidez epaitegiak ilegal deklaraturiko urtegiaren obrak eteten zituztela, ezta azkena izango ere –bi urte geroago 54 makina izorratu zituzten bi emakume ekintzailek–; baina seguruenik presako hormigoia garraiatzeko kable handi horiek moztea izan zen ekintza garrantzitsu eta mediatikoena. Zortzi lagun kondenatu zituzten 4 urte eta hamar hilabeteko kartzelara eta horietako hiruk espetxean amaitu zuten. (gehiago…)

Euskaldun pobreak barregarri utzi zituen komedia

2016-03-17  //  Ekonomia, Gizartea, Historia  //  Iruzkinik ez

“Mozkorra barregarri” operaren irudia, 2015ean berriz ere taularatu zutenean. Mozkorra agertoki horretatik jaitsiarazi du orain Aranbarrik.

Ez da Madrilgo plaza nagusiraino joan behar behartsuenganako jarrera umilianteak ikusteko. Nahikoa da Euskal Herrian 250 urte atzera egitea: El borracho burlado-k ederki laburbiltzen du orduko eta gaurko eliteen umore zanpatzailea.

Iñigo Aranbarrik aurkeztu berri du Txanton Garrote agertokitik jaitsi zen eguna (Pamiela, 2016) saiakera edo “artefaktu literarioa”, prentsaurrean Jose Luis Otamendi liburuaren sarrera egileak deskribatu moduan.

Peñafloridako kondeak idatzitako El borracho burlado opera eta 1766ko matxinadaren bueltan zegoen giro soziala uztartu ditu idazle azkoitiarrak. Biak ahala biak duela bi mende bezala gaur egun bizi ditugun konflikto sozialen adibide dira.

1764an estreinatutako euskarazko opera komikoan Txanton Garrote pertsonaia ordinarioa sinetsita dago Urola bazterretan bizi den jauntxoetako bat dela eta eskarmentua jasotzen du alanbre klasista gainditu nahi izanagatik, sarkasmo maltzurrez jaso ere. (gehiago…)

“Historiako jipoi handiena ematen lagundu dugu”

2016-03-03  //  Uncategorized  //  Iruzkinik ez

1976ko martxoaren 3an poliziak irrati bidez esandakoak oraindik min egiten dute belarri-zuloetan. 40 urte igaro dira Gasteizko sarraskitik, baina biktimek jarraitzen dute egia, justizia eta ordaina eskatzen. Gertaera horiek gogoratzeko, Zaramagako San Frantzisko elizaren atarian amaituko den manifestazioa antolatu dute gaur. (gehiago…)

Zer egingo du orain Kutxabankek?

2016-02-09  //  Ekonomia  //  Iruzkinik ez

Bilboko Instrukzio Epaitegiaren autoaren zati bat baino ez da filtratu prentsa agentzietara –Mario Fernandezek ez omen du oraindik jakinarazpena jaso– baina haren ondorio nagusien berri badakigu jadanik.

Ana Isabel Alvarez instrukzio-epailearen esanetan Mikel Cabiecesek bi urtez jasotako diruak ez zuen “proportziorik” epe horretan egindako lanarekin. Lau soldata “gehi 900 euro” jasotzen zituen Espainiako delegatu ohiak hilero kontzeptu “faltsu” baten pean eta “inolako zerbitzurik egin gabe”.

Epaileak egin dituen baieztapenen artean, bada bat seguruenik Kutxabanken zenbaiti oharkabean pasako ez zaiona. Alvarezek dio bankuari egindako “zuzeneko kalteaz” hitz egin daitekeela. (gehiago…)