Umorea sendagarria da eta gainera ezin da konfinatu

2020-03-24  //  Historia  //  Iruzkinik ez

Emakume presoak Ravensbrücken. Asko umorearen indarraz atera ziren bizirik infernu hartatik.

Neus Catalá erresistente katalanaren bizitza harrigarria da. Bigarren Mundu Gerran naziek atxilotu zuten eta torturatua izan ondoren Ravensbrück-en  giltzapetu, Alemanian emakumeentzako sorturiko kontzentrazio lager bat. Balkoirik gabeko barrakoi luzetan pilatuta, horma eta txarrantxez inguratuta, hainbat urtez jasan behar izan zituen SSen izugarrikeriak, 40.000 poloniar, 20.000 judutar eta beste hainbat herrialdetako esklaboekin batera, gehienak preso politikoak.

Historialarien arabera, Ravensbrück-en 50.000 lagun hil ziren eta horietako 6.000 inguru gas ganberatatik pasa zituzten azken momentuan, 1945eko apirilean Ejertzito Gorriak liberatu baino lehen. Auschwitz ezezagun horretan iraun zuen errepublikar bakarrenetako bat  zen Neus Catalá (1915-2019), eta bere testigantza hunkigarria idatzita utzi zuen Un cel de plom liburuan Carme Martí kazetariarekin batera –La Ciutat Invisible Coop.-ren liburudenda autogestionatuan eskuratu dezakezue, nahi izatera–.

Zein izan zen heriotzaren fabrika ilun horietatik bizirik irteteko sekretua? Zerk mantentzen zuen Neusen eta bere kideen morala goian, egoera horri aurre egiteko? Kantuak, poztasuna eta umorea izan ziren erabilitako armak. Insomnioari, goseari eta hotzari halaxe erakutsi zizkioten hortzak, barrez.  Katalanari sarritan eskatzen zioten Charlot imitatu zezala, eta bere keinuekin algaraka jartzen zituen denak. (gehiago…)

Amiantoa? Bost inporta…

2020-02-13  //  Ingurumena, Osasuna  //  Iruzkinik ez

Zaldibarko luizia gertaturikoan suhiltzaileek ez zekiten zabortegi bat zenik ere, baina usainagatik igerri zuten: “Hori kimikoa zen, kimiko-kimikoa” azaldu dio haietako batek ‘Berria’ egunkariari.

Lehenago edo geroago azaleratzen dela, hori du amiantoak, izan heriotza aurpegiarekin, izan gobernu krisi itxura hartuta. Esku artean dugun arazo potoloenetako bat lurpean gordetzeak ez du askorako balio.

Zaldibarko luiziaren larrialdiari beste dimentsio bat eman dio mineral kantzerijenoa tartean izateak. Nahikoa dira 0,0001 zuntz/cm amianto, mesotelioma bat edo pleurako minbizia sortzeko, politikari arduragabe batzuek kontrakoa esan arren. Egiaz ez dago balore segururik, “ezin izan delako zehaztu amiantoarekiko esposizioak minbizi-arriskurik eragiten ez duen mailarik”, Espainiako Laneko Osasun eta Segurtasun Institutuak berak aitortu duenez.

Horregatik, zabortegi batean amiantoa pilatzeko neurri oso zorrotzak ezartzen ditu araudiak. Eusko Jaurlaritzaren 49/2009 Dekretuak zehazten du, hondakin ez-arriskutsuentzako zabortegi batean amiantoa uzteko, uralita eta bestelako materialak osorik eta hauts gabe egon behar direla, zakutan itxita eta plastikozko zorrotan “guztiz babestuta”, eta ertzik gabeko tumulutan lurperatuta, puskatu ez daitezen.

Zaldibarren urtetan pilatutako zabor piloa amiltzerakoan, ordea, bistan da amiantoaren zuntzak barreiatu egin direla. Horrek sekulako arazoa ekarri du, eta okerrena dena, bi langileren gorpuak erreskatatu ezinik dabiltza orain, euren senideen sufrimendurako.

Gure “Gorlenben” partikularra

Verter Reciclyng enpresak ba omen zuen baimena enpresa berezituek eramandako amiantoa jasotzeko, besterik da kate horretan zein baldintzatan iristen zen eta nola isurtzen zen, txostenetan ageri diren irregulartasunak tarteko. Eusko Jaurlaritzako Ingurumen sailaren arabera, azken hiru urtetan 10.000 tona eraman zituzten Zaldibarrera –konparazio baterako, Espainiako Estatuan amianto gehien jasotzen duen Kataluniako Castellolí zabortegian batez beste 11.000 tona sartzen dira urtero–. Ez da nolanahiko zifra, ez zen depositu arrunta.

Castellolíko zabortegiak bi milioi metro kuborentzako gaitasuna du eta Kataluniako bakarra da hondakin arriskutsuak jaso ditzakeena. Zaldibarren gutxienez milioi erdi metro kubo lur daude kutsaturik.

Milioi erdi metro kubo lur kutsaturik geratu dira luiziaren ondorioz. Nora eramango dituzte orain? Ulergarria da Mallabia edo Zallako herritarren haserrea, gure Gorlenben¹ partikularra bihurtzeko hautagai baitira. Edo akaso kanpora eramango ditugu hondakin arriskutsuok, Indiako itsasontzi-hilerrietara eraman izan diren gisan?

Tamalez, basoa zabalgoa da: Euskal Herria puntu beltza da amiantoari dagokionez. Espainiako Estatura hamarkadatan inportaturiko 2,5 milioi tona amianto hutsen %10 hemen dago. Nafarroako Gobernuaren kalkuluaren arabera, lurralde horretan gutxienez 6 milioi metro koadro estalpe dago fibrozementuz egina eta 566 kilometro kanalizatu dira material berarekin. 2040rako amianto horren bizitza baliagarria %100ean amaitu eta oso arriskutsu bilakatuko da. Orain arteko arduragabekeriaz kudeatzen badute, hondamendi gehiago eta handiagoak etorriko direla esan beharrik ez dago.

Arduragabekeria hori ondo ezagutzen dute amiantoaren biktimek –Euskal Herrian 25.000 pertsona hilko dituela uste da–. Gaixotzen direnak bigarren aldiz kondenatzen dituzte labirinto judizial batera. Bitartean, enpresek inpunitate osoa dute. Berriki jakin dugu Uralita SAk eskuak garbitu nahi dituela eta Eternit ahaltsuak amianto produkzioari ekingo diola berriro². Pleurako minbiziak eta mesoteliomak ez dira azaltzen 30, 40, 50 urte geroago arte. Isiltasun hilgarri horrekin jokatu izan dute orain arte osasun arduradunek, biktimei kasu zipitzik ez egiteko.

Amiantoarekin aritutako langileek borroka luzea eraman behar izaten dute, administrazio eta enpresek laneko gaixotasun eta heriotza gisa aitortu ditzaten. Irudian, CAFeko lantaldearen manifestazioa (arg.: Eitb)

Jarrera hori ezinbestekoa da ulertzeko Zaldibarren gertatutakoa –albo batera utzita hondakinen kudeaketan dauden interes ekonomiko ilunak–. Irregulartasunak, kontrol falta, garbitu gabeko kamioiak, kutsadura neurketa eskasak, arduradun politikoen arinkeria arriskurik ez dagoela esanez… Amiantoaren arazoa bost inporta izan zaie, beraien arazo bihurtu den arte.

¹Alemaniako herri horretan urte luzetako borroka daramate hondakin nuklearrentzako biltegiaren kontra eta nazioartean ezaguna da horregatik.
² Uralita SAren oinordeko den Coemac enpresak kiebra jo du urtarrilaren 30ean, amiantoaren biktimei indemnizazioak ez ordaindu behar izateko. Bestalde Eternitek iragarri du berriz amiantoa produzitzen hasiko dela Brasilgo Goiás-eko plantan, Asiako hainbat herrialdetara gai kutsagarri hori esportatzeko.

Zatiketa? Ez, iritzi pluraltasuna da!

2020-01-28  //  Uncategorized  //  Iruzkinik ez

Astelehenean Bilboko Udaletxe aurrrean pentsiodunek egindako elkarretaratzea (arg: Miguel)

Osteguneko greba orokorraren bezperetan, berriz indar erakustaldi handia egin dute pentsiodunek Euskal Herriko kaleetan. Astelehenero legez, duela bi urtetik hona egin bezala, kontzentrazio eta manifestazioen bidez eskatu dituzte pentsio publiko duinak.

Gasteizen zientoka lagunek hartu dute parte manifestazioan, Alea-ren bideo honetan ikus daitekeen bezala. Baina beste toki askotan ere elkarretaratu dira: Laudio, Ortuellan, Irunen, Donostian, Bilbon…

Bizkaiko hiriburuan argazki indartsua eskaini dute beste behin, seguruenik aurreko astelehenetan baina jendetsuagoa. Ez dirudi beraz mugimenduan U30rekin izan omen den “zatiketak” desmobilizazioa ekarri duenik, ustezko zatiketa hori iritzi pluraltasuna baino ez den seinale.

Pentsiodunen ustez, Sánchezen koalizio gobernuak onarturiko neurriak –pentsioak %0,9 igotzea– oso urrun daude euren eskaeretatik eta “arrazoiak eta aldarrikapenak duela  bi urteko berak dira”, azaldu du Yolanda Uña bozeramaileak.

1.080 euroko gutxieneko pentsioa dute ortzi-muga nagusi, eta Jon Fano Bizkaiko Pentsiodunen Mugimenduko dinamizatzaile ezagunak Berria-ri asteburuan esan bezala, euren “duintasuna azaleratzeko” ari dira mobilizatzen. Fanok gogorarazi du, gutxieneko pentsioaz gain, Gizarte Segurantzara dirua bideratzeko moduak ere eskatzen ari direla; datozen belaunaldiekiko solidaritatez jokatu izan du mugimenduak.

Gobernuaren azkeneko igoera pitar horrek 1.405 milioi euro gehiago bideratzea ekarriko du. Orduan, nola bermatu etorkizuneko pentsio publiko duinak? Gizartea zahartzen ari denez, sistema ez omen da jasangarria eta guraizeak sartu beharko zaizkio. Hori da patronalaren eta bestelako organismo neoliberalen gezur handiena. Beste aukera asko baitaude.

Urtarrileko Alternativas Económicas aldizkarian zerrendatu dituzte batzuk: laguntza prestazioak aurrekontu orokorretara eraman, Estatuak Gizarte Segurantzari egiten dizkion ekarpenak gehitu presio fiskal justuago baten bidez, kotizazio oinarrien mugak kendu, eta enpresentzako kenkari eta hobari batzuk ezabatu. Eta batez ere, soldatak eta kotizazioak igo. Lan duina.

Hau da, pentsio duinak lan duinaren eskutik ere etorriko dira. Horregatik da guztiz pertinentea pentsiodunek ere greba orokor honekin bat egitea. Greba tranbertsala.

Urtarrilaren 30eko deialdia erdeinuz hartu duten alderdi eta politikariek kontu gehiagorekin hitz egin beharko lukete, baita zatiketa hitza interes konkretu batzuekin erabiltzen dutenek ere, atzean mugimendu askoren sentimenduak baitaude borborka. Nahikoa izan ohi da mezu bat edo zoritxarreko gutun bat –bere garaian Fatima Bañez ministro ohiak “pentsionista estimatuari” bidalitakoa bezalakoa, soilik %0,25eko igoera iragarriz–, heltzeak leher egin dezan.

Asteazkenean heltze horiek astinduko dituzte pentsiodunek, gaueko 21:00etatik 21:15 bitarte egingo duten kazeroladan. Eta greba egunean goiz eta arratsaldeko manifestazioan parte hartuko dute.

Amerikak hil zuen artzaina

2020-01-24  //  Gizartea, Historia, Kulturgintza  //  Iruzkinik ez

Txomin Malaxetxeberriaren polizia-fitxa, 1947an atxilotua izan ondoren (arg: Euskonews)

Bizi hobeago baten bila Ameriketara artzain joan ziren euskaldunen arketipo jakin bat iritsi izan zaigu, normalean literaturaren bidez, erruz lan egin eta euren sorterrira diru apur bat eginda itzuli ziren horiena. Bada beste historia bat maiz kontatzen ez dena: lurralde urrun haietan hondoa jo zutenena. Bakardadeaz borrokatzen ikuskizunak, haietako baten bizitza du ardatz, burua galdu zuen Txomin Malaxetxeberriarena. (gehiago…)

Zamorakoen borroka gogoan

2019-12-12  //  Uncategorized  //  Iruzkinik ez

Kartzelarekin berriz egin dute talka abade ohiek dokumentala filmatzerakoan.

Duela 50 urte lehen euskal abadeak sartu zituzten Zamorako apaiz-kartzelan, frankismoaren errepresioa salatzeagatik. Apaiz kartzela filmak historia hura gogoratu eta belaunaldi berriei helarazi nahi die.

“Kartzela tapiatu bat, ezin dena barrura sartu”, horixe aurkitu dute Apaiz kartzela dokumentalaren egileek Zamoran, Oier Arantzabalen arabera. Oroimen historikoa martxan jartzen duen ahanztura-makinaren metafora bat dirudike. Baina oztopo burokratikoak gainditu eta hormak berriz gurutzatu ahal izan dituzte historia honen protagonistek, duela mende erdi preso izan ziren euskal abadeek. Bisita horrek berebiziko garrantzia dauka dokumentalean, kartzela subjektu gisa aurkezteraino.

Oier Arantzabalek, David Palleresek eta Ritxi Lizartzak zuzenduta, abenduaren 7an aurkeztu zuten Durangon filmaren aurrerapen bat eta urtarrilean soinua eta posprodukzioa amaituta izatea espero dute. Ondoren zinemaldietatik igaro eta udazkenean estreinatzea da asmoa.

Durangoko work in progress-ak balio izan die jendearekiko feedbacka jasotzeko eta abadeei aitorpena egiteko. “Memoria gordetzeko baino, belaunaldi berriei transmititzeko balio izan digu”, dio Lizartzak. Hori baita dokumentalaren helburuetako bat, memoria ariketa gaur egunetik egitea eta “jazartuak izan ziren abade horiei, oraindik egin ez zaien justizia egiten hastea”; erlojuaren kontrako lasterketa bat ere bada, gizon horien adina ikusita. Zentzu horretan, egileek uste dute aurrerapenaren aurkezpenetik “pozik” atera zirela ikusle zein protagonistak, filmak lagunduko duelakoan historia horren ezagutzaren zirkulua handitzen.

Zamorako apaiz-kartzela 1968an zabaldu zuten, Francoren erregimenaren eta Elizaren arteko konkordatuaren bidez, eta 1976 arte dozenaka abade sartu zituzten bertan, gehienak euskaldunak, baina baita katalanak eta Espainiako Estatuko beste toki batzuetakoak ere. Ordura arte abadeek euren kondenak komentutan bete behar izaten zituzten, Alberto Gabikagogeaskoari 1964an gertatu bezala. Hala, aparatu frankistak abade horiekiko errepresioa gogortzea deliberatu zuen, kartzela berezi –baina ez besteak baina bigunago– bat sortuz, Elizako hierarkiaren baimen osoz.

Zergatik euskal apaizekiko setakeria hori? Galdera horren erantzunean dago honen guztiaren giltza. 1960ko hamarkada amaieran frankismoa bere aurpegi ilunena erakusten hasita zegoen euskal disidentziaren kontra, Aberri Egunak erreprimituz, atxilotze masiboak eginez, eta batez ere, bere arma boteretsuena erabiliz: tortura.

Torturak frankismotik hona izan duen eragina eta sortu duen paralisia orain hasi gara ulertzen. Baina 1969an abadeek jadanik bazekiten borrokatu beharreko krudelkeria handi baten aurrean zeudela. Eurek aldarrikatzen zuten eliza pobre, autoktono eta Euskal Herri askean ez zen halakorik kabitzen –ez alferrik eman zioten eskura Aita Santuari torturen inguruko lehen txostena izan daitekeena–.

Frankismoaren kontra egiteko zirrikitu bakarretakoa ziren eliz erakundeak: “Abadetza tresna bat zen guretzat” esan zigun Xabier Amurizak. Sotanaren inpunitatea baliatu zuten euren borrokarako, sermoi kritikoak emanez, itxialdiak eginez eta seminarioak okupatuz. Haatik, gogor ordaindu zuten.

Zamorako kartzelan gosea eta hotza pasa zuten. Ihes egiten saiatu ziren eta orain arte oso ezezaguna zitzaigun mutin bat ere jazo zen, sute eta guzti. Gertaera horren inguruko irudiak (ikus behekoa) eskaintzen ditu dokumentalak esklusiban, Europako artxiboetan bila aritu ondoren. Lizartzaren arabera, “prozesua luzea izanak on egin dio dokumentalari, bestela seguruenik topatuko ez genukeen material asko aurkitu baitugu”.

Gaur egungo aktualitateko irudiak, orduko audioak, ilustrazio landuak… Arnas luzea izan dezakeen lan baten aurrean gaude. Alberto Gabika, Josu Naberan, Xabier Amuriza, Juan Mari Zulaika, Periko Solabarria, Periko Berrioategortua, Julen Kalzada, Martin Orbe, Jon Etxabe, Mariano Gamo eta kartzelan izandako beste hainbat apaizen testigantzak jasotzen ditu filmak, baita Juan Mari Arregirenak ere. Horrez gain funtzionarioen, kazetarien eta elizaren ordezkarien hitzak ere badakartza.

Apaiz kartzela-n, abade ohiek berriz egiten dute talka espetxeko hormekin. Baina hor barruan bizi izan zutena ez ezik, hor barrura zergatik sartu zituzten da gogoratu eta eskertu behar dieguna.

Euskaldunaren kolapsoa

2019-11-28  //  Ekonomia, Historia  //  Iruzkinik ez

Abenduaren 1ean, duela 35 urte, Euskaldunako langileen emazteek 24 orduko itxialdia egin zuten. Itzaleko borroka horren lekuko da Nosotras las mujeres de Euskalduna dokumentala. Euskaldunako beharginek egunak zeramatzaten poliziari ahal zuten guztiarekin aurre egiten –tiragomak sinbolo bihurtu ziren–. Bestaldean, tankeak eta benetako su-balak. Espainiako polizia iritsi zen egunero 400 ke-pote eta 1.000 gomazko pilota jaurtitzera. (gehiago…)

Zugarramurditik Vall d’Aneura: zergatik izan ziren Pirinioak sorgin ehizaren epizentroa?

2019-11-06  //  Uncategorized  //  Iruzkinik ez

Esterri d’Aneu herria Kataluniako Pirinioetan. Sorginkeriaren kontrako lehen ordenantzak bertan idatzi ziren, katalanez.

Gaurko egunez, 1610eko azaroaren 7an, epaitu zituzten Logroñon Zugarramurdiko berrogei pertsona sorginkeria egotzita. Sorginen kontrako Europako lehen prozesu handiak Pirinioen magalean bizi ziren jendeak kolpatu zituen batez ere, berdin Nafarroan nola Katalunian. Herrialde hartan egindako ikerketa batek ondorio argigarriak dakartza: mendiaren eta landa gunearen arteko diferentziak, emakumeen kontrako misoginia eta bertako elite zibilek eragindako pertsekuzioa.

Kataluniako Aneu bailara Pirinioetako txoko ederrenetako bat izateaz gain, Europako sorgin ehizaren sehaska ere bada. Ez diogu guk, Pau Castell historialariak baizik. Bi urtez ikerketa talde baten koordinatzaile izan da eta haren ondorioak ezagutarazteko erakusketa ibiltaria antolatu dute azken bi urteetan, Esterri d’Àneu herrian hasi eta Tarregako museoan amaitu zen ekimena, azaroaren 4an. Aneu bailaran 1424an jadanik “sorginkeria delituen” kontrako ordenantzak idatzi ziren, katalanez. (gehiago…)

Arimen gaua, iluntasuna etorri eta imajinazioa piztu

2019-10-25  //  Gizartea, Historia  //  Iruzkinik ez

Hildakoen eguna bertan dugu jadanik eta asteburuan ordu aldaketarekin are ilunagoak egingo zaizkigu arratsak. Arimen gaua edo Gau beltza ospatzeko fenomenoa gero eta zabalduagoa dago Euskal Herrian, antzinako ohiturari tiraka, eredu amerikarraren alternatiba gisa ekimen ugari jarri dituzte martxan herri ugaritan. (gehiago…)

Frankismoa zer den ez ahazteko hamar artikulu

2019-10-24  //  Gizartea, Historia, Politika  //  Iruzkinik ez

Hainbeste Francoren gorpua gora eta behera, ez dezagun ahaztu hezur horien atzean dagoena: diktadura, errepresioa eta sistema totalitario oso bat faxismoaren ideietan oinarritua. Haurrak zakurretara bota eta galtzaileak esklabo bihurtzeko kapaz izan zen erregimena. Hemen dituzue hamar artikulu frankismoaren benetako aurpegia erakusten dutenak, badaezpada, inor parean bibaka hasten bazaizue…

1) Artekaletik Burgosera: 1969: Frankismoaren amaieraren hasiera.

 Atzetik aurrera hasita, maiz esan ohi da Francok bere azkeneko urteetan erakutsi zituela letaginak modu krudelenean. 1969 urtean disidentzian ari zirenen kontrako ehizaldi basati bati ekin zion.

2) Frankismoko esklaboak: Jaizkibelgo errepidearen ‘trabajadoreak’

Langile batailoiak izan ziren 1936ko Gerrako galtzaileei inposaturiko zigor larrienetako bat. Haien izerdi eta odolaz baliatu ziren erregimenetik gertu zeudenak negozioa egiteko.

3) Franco eta Primo de Riveraren eskelak publikatu ditu berriro ere Vocento taldeko ABC egunkariak

Hedabide frankistek trantsizio garaitik hona makillatu nahi izan dute euren iragana eta pentsamoldea, nahiz eta askotan mozorroa kenduta agertzen zaizkigun.

4) Erorien Harana: Frankismoa deseraikitzeko lanak

Frankismoaren sinbolo handienak zutik dirau, eta zutik diraute oraindik hura sinbolizatzen duten erregimenaren egitura nagusiak. Diktadorearen hezurrak aterata, Espainiak “demokraziarako bidea amaitzen” duela esaten dute hedabide zenbaitek, baina faxistak ez ziren marmolezko lauza baten azpian lurperatuta geratu.

5) San Kristobal gotorlekuko emakume solidarioak: Harresien ertzean lurperatutako ahotsak

Milaka lagun preso sartu zituzten Espainiako Estatuan. San Kristobal izan zen espetxe jasangaitzenetako bat eta hango ziegetan zeudenei laguntzeko sorturiko herritar sareak gogor kolpatu zituen poliziak. Galdetu bestela Iruñeko Catachú tabernan.

6) 14 urterekin bortxatua, eraila eta zakurretara jaurtia

Maravillas Lamberto Larragako alabaren kasua da 1936ko Gerran faxistek egindako izugarrikerien artean ezagunenetakoa. “Ez fida herraren mirabe denaz” dio Berri Txarrak taldeak bere omenez egindako abestian.

7) 1939ko erantzukizun politikoen legea: Errepresioaren laugarren hanka

Hildakoak eta fusilatuak oroitzen ditugu gehien, baina askoz errepresio sotilago eta zorrotzagoa ezartzeko makineria asmatu zuen Francok.

8) 1936ko Gerra Villabonan: Atzoko aztarnak arakatzen, gaurko minaren sendagarri

Herritarrak zigortzeko milaka informez gainezka daude udal artxiboak. Haien bidez ere ikus dezakegu garbiketa sistematiko bat egin zuela erregimen frankistak, bere ideiak inposatzeko, emakumeei ere bere sharia espezifikoa ezarri zien.

9) Pedro Muguruza Otaño: Frankismoaren arkitekto kutuna

Erorien Harana zeinek eraiki zuen, ez zekiten memoria historikoarekin konprometiturik zeudenek ere: “Iragan ahaztuaren berreskuratzeak oraindik bide luzea duela urratzeko”.

10) Saturrarango kartzela: Hotel krudela emakumeentzat

Gerraosteko kapitulu beltzenetako bat jazo zen Mutriku eta Ondarroa arteko itsas bazter hartan. Bizi baldintza tamalgarrietan iraun zuten milaka emakumek, baina haietatik 116 eta 56 haur, gaixoturik hil ziren. Ez zuten hilarririk izan, askok hilarrian jartzeko izenik ere ez.

Barrikadetako oihartzuna

2019-10-17  //  Historia, Nazioartea, Politika  //  Iruzkinik ez

Barrikada bat sutan asteazken gauean Bartzelonan, edukiontziz eta hesiz osaturik (arg: Jordi Borràs)

Ez, ez da egunotan Katalunian bizitzen ari direnaren lehen lerroko kronika baten izenburua. Madrilen 1854an publikaturiko egunkari batena baizik: El Eco de las Barricadas. Hoja democrática. Aurreneko sozialista eta errepublikar espainiarren topaleku izan zen kazeta hura, monarkiaren eta orduko agintarien kontrako herritar matxinadatik sortua. (gehiago…)