Hasiera »
Urko Apaolazaren bloga - Angelu itsua
Urko Apaolaza
Hernani, 1979. Historialaria eta Argian kazetari. Askotan, ispiluak islatzen ez duena ikusteko, zuzenean atzera begiratu behar duzu (gure Ford Fiesta zaharrari retro-bisorea hautsi zioten).
Azken bidalketak
Iruzkin berriak
- Juan M. Sansinenea(e)k “Ez dadila entzun gehiago ‘askatuta’ hitz nazkagarria” bidalketan
- Nagore(e)k Engainatu gaituzte bidalketan
- Alberto(e)k Engainatu gaituzte bidalketan
- Josetxo(e)k Engainatu gaituzte bidalketan
- Jotake(e)k Engainatu gaituzte bidalketan
Artxiboak
- 2024(e)ko urria
- 2024(e)ko iraila
- 2024(e)ko abuztua
- 2024(e)ko maiatza
- 2024(e)ko martxoa
- 2024(e)ko urtarrila
- 2023(e)ko abendua
- 2023(e)ko azaroa
- 2023(e)ko urria
- 2023(e)ko apirila
- 2022(e)ko azaroa
- 2022(e)ko urria
- 2022(e)ko ekaina
- 2022(e)ko maiatza
- 2022(e)ko apirila
- 2022(e)ko otsaila
- 2022(e)ko urtarrila
- 2021(e)ko abendua
- 2021(e)ko urria
- 2021(e)ko iraila
- 2021(e)ko ekaina
- 2021(e)ko martxoa
- 2021(e)ko otsaila
- 2021(e)ko urtarrila
- 2020(e)ko abendua
- 2020(e)ko urria
- 2020(e)ko iraila
- 2020(e)ko uztaila
- 2020(e)ko ekaina
- 2020(e)ko maiatza
- 2020(e)ko apirila
- 2020(e)ko martxoa
- 2020(e)ko otsaila
- 2020(e)ko urtarrila
- 2019(e)ko abendua
- 2019(e)ko azaroa
- 2019(e)ko urria
- 2019(e)ko abuztua
- 2019(e)ko uztaila
- 2019(e)ko maiatza
- 2019(e)ko apirila
- 2019(e)ko martxoa
- 2019(e)ko otsaila
- 2019(e)ko urtarrila
- 2018(e)ko abendua
- 2018(e)ko azaroa
- 2018(e)ko urria
- 2018(e)ko iraila
- 2018(e)ko abuztua
- 2018(e)ko uztaila
- 2018(e)ko ekaina
- 2018(e)ko maiatza
- 2018(e)ko apirila
- 2018(e)ko martxoa
- 2018(e)ko otsaila
- 2018(e)ko urtarrila
- 2017(e)ko abendua
- 2017(e)ko azaroa
- 2017(e)ko urria
- 2017(e)ko iraila
- 2017(e)ko abuztua
- 2017(e)ko uztaila
- 2017(e)ko maiatza
- 2017(e)ko apirila
- 2017(e)ko martxoa
- 2017(e)ko otsaila
- 2017(e)ko urtarrila
- 2016(e)ko abendua
- 2016(e)ko azaroa
- 2016(e)ko urria
- 2016(e)ko iraila
- 2016(e)ko abuztua
- 2016(e)ko uztaila
- 2016(e)ko ekaina
- 2016(e)ko maiatza
- 2016(e)ko apirila
- 2016(e)ko martxoa
- 2016(e)ko otsaila
- 2016(e)ko urtarrila
- 2015(e)ko abendua
- 2015(e)ko azaroa
- 2015(e)ko urria
- 2015(e)ko iraila
- 2015(e)ko uztaila
- 2015(e)ko ekaina
- 2015(e)ko maiatza
- 2015(e)ko apirila
- 2015(e)ko martxoa
- 2015(e)ko otsaila
- 2015(e)ko urtarrila
- 2014(e)ko abendua
- 2014(e)ko azaroa
- 2014(e)ko urria
- 2014(e)ko iraila
- 2014(e)ko abuztua
- 2014(e)ko uztaila
- 2014(e)ko ekaina
- 2014(e)ko maiatza
- 2014(e)ko apirila
- 2014(e)ko martxoa
- 2014(e)ko otsaila
- 2014(e)ko urtarrila
- 2013(e)ko abendua
- 2013(e)ko azaroa
- 2013(e)ko urria
- 2013(e)ko iraila
- 2013(e)ko abuztua
- 2013(e)ko uztaila
- 2013(e)ko ekaina
- 2013(e)ko maiatza
- 2013(e)ko apirila
- 2013(e)ko martxoa
- 2013(e)ko otsaila
- 2013(e)ko urtarrila
- 2012(e)ko abendua
- 2012(e)ko azaroa
- 2012(e)ko urria
- 2012(e)ko iraila
- 2012(e)ko abuztua
- 2012(e)ko uztaila
- 2012(e)ko ekaina
- 2012(e)ko maiatza
- 2012(e)ko apirila
- 2012(e)ko martxoa
- 2012(e)ko otsaila
- 2012(e)ko urtarrila
- 2011(e)ko abendua
- 2011(e)ko azaroa
- 2011(e)ko iraila
- 2011(e)ko uztaila
- 2011(e)ko ekaina
- 2011(e)ko maiatza
- 2011(e)ko martxoa
- 2011(e)ko otsaila
- 2011(e)ko urtarrila
- 2010(e)ko abendua
- 2010(e)ko azaroa
- 2010(e)ko urria
- 2010(e)ko iraila
- 2010(e)ko uztaila
- 2010(e)ko ekaina
- 2010(e)ko maiatza
- 2010(e)ko apirila
- 2010(e)ko martxoa
- 2010(e)ko urtarrila
- 2009(e)ko abendua
- 2009(e)ko azaroa
- 2009(e)ko urria
- 2009(e)ko iraila
- 2009(e)ko ekaina
- 2009(e)ko maiatza
- 2009(e)ko otsaila
- 2008(e)ko azaroa
- 2008(e)ko urria
- 2008(e)ko iraila
- 2008(e)ko uztaila
- 2008(e)ko ekaina
- 2008(e)ko maiatza
- 2008(e)ko apirila
- 2008(e)ko martxoa
- 2008(e)ko otsaila
- 2008(e)ko urtarrila
- 2007(e)ko azaroa
- 2007(e)ko iraila
- 2007(e)ko martxoa
Marcelo Usabiaga hil da, militante komunista historikoa
2015-07-24 // Historia // Iruzkinik ez
Donostiako Tolosa hiribidean eraikitzen esklabo moduan eduki zuen erregimen frankistak Usabiaga, ihes egin zuen arte. (Arg.: Aitor Azurki).
Frankismoaren errepresioa bere haragitan bizi izan zuen: 21 urte igaro zituen kartzelan, esklabo gisa ere aritu zen langile batailoietan, eta Meliton Manzanasek torturatu zuen. 98 urterekin hil da Usabiaga, bere ideiak inoiz alboratu gabe. (gehiago…)
Sanferminak 1978-2015, duintasunaren itzulera
2015-07-08 // Historia // Iruzkinik ez
Germanen hilketa salatzeko afixak eta polizia 1978ko uztailean Iruñean (Argazkia: Argia).
1978ko Sanferminetako istiluetan poliziak hildako Germán Rodríguezen oroitarri aurrean omenaldia egingo dute beste behin iruindarrek.
Ekitaldian Iruñeko udal gobernuko ordezkariak izango dira 36 urtean lehen aldiz, tartean Joseba Asiron alkatea. Eguerdiko 13:00etan izango da, Orreaga etorbidean.
Nafarroako Radio Rebelde Republicana-n elkarrizketa izan dute gertaera haiek argitzeko lanean diharduen Sanfermines 78 Gogoan plataformako kide Xabier Barberrekin. Bere esanetan, 1978ko udaleko gestora oraindik frankista zen arren “gerora etorritako gobernu demokratiko guztiek baino duintasun gehiagoz jokatu zuen”.
1978ko uztailaren 8an poliziak zezen plazan eta inguruetan egindako sarraskiaren aurrean, festak bertan behera utzi zituen orduko Udalak eta “ateak ireki zituen asanbladak egiteko”. Lehen eta azken aldia izan zen hura, “hortik aurrera gaia erabat ahaztu zuen”, dio Barberrek.
Denbora honetan guztian Germán Rodriguezen hilarri aurrean omenaldi masiboa egin izan da gertaera haiek gogoratzeko –1.000 edo 2.000 lagun inguru biltzen dira urtero– baina udal gobernuak ez du horietan parte hartu, areago, oztopatzen ere saiatu da hilarria kenduz.
Hauteskundeen ostean Iruñeko udalean izandako kolore aldaketak jarrera instituzional berria ekarri du memoria historikoaren berreskurapenari dagokionean. Hala, aurtengo ekitaldian Asiron alkatea izango da Germanen omenezko ekitaldian: “Bada garaia Iruñeko Udalak eta alkateak ekitaldi horretan parte hartzeko”, esan du.
“Zinikoa da pentsatzea kasualitate bat izan zela”
1978ko Sanferminetan hamarnaka lagun zauritu ziren polizia zezen plazan tiroka sartu ondoren. Ondoko kaleetan gertaturiko liskarretan hil zuten balaz Germán Rodríguez –hurrengo egunetan Euskal Herri osoan izandako protestetan Joseba Barandiaran hil zuen poliziak Donostian–.
Barberren ustez hura ez zen kasualitatea izan: “Nafarroa estatu kontua zen, nafar eliteek Altxamendu Nazionalean izandako parte-hartzeagatik eta frankismoarekin zuten loturagatik. Baina, askoren harridurarako, garai haietan Nafarroak antzekotasun soziopolitiko handia zuen gainerako euskal lurraldeekin, hurbilketa garrantzitsua gertatzen ari zen. Hemen mobida zegoen eta nafar eliteek ezin zuten hori onartu”.
Germanen heriotzaren 30. urtemugan omenaldia bere hilarri aurrean (Argazkia: Sanfermines 1978 Gogoan)
Udaberri hartan Iruñeko kaleetan talde ultra-eskuindarrek sorturiko liskarrak iragarpen baten kronika moduan ikusten ditu Barberrek: “Zinikoa da pentsatzea hori kasualitatez gertatu zela. Motiboak badaude uste izateko norbaitek edo norbaitzuk antolatu zutela hori guztia, eta horixe nahi genuke Egiaren Batzorde batek argitzea”.
Argentinan frankismoaren krimenen kontra zabaldutako kereilan lanean dabiltzanak saiatzen ari dira auzian “Trantsizio” garaiko kasuak ere ikertu ditzala Maria Servini epaileak. Hala, Sanfermines 1978 Gogoan plataformak ere parte hartu du kereila horretan eta berrikitan Carlos Slepoy abokatua Nafarroako Legebiltzarrean izan da: “Bera oso baikorra da –dio Barberrek–, esan digu urtebeteko epemugan pauso garrantzitsuak eman daitezkeela alde horretatik”.
Dirudienez, hemendik aurrera udal eta parlamentuei eskatuko diete euren kereilak aurkezteko epaitegietan; auzia orokortuz Espainiako Justizia derrigortu nahi dute erabaki bat hartzera.
Nafarroa 1515, bost mende erabaki gabe
2015-06-29 // Historia // Iruzkin bat
Gaztelak Nafarroako erreinua militarki konkistatu ondoren, juridikoki anexionatu zuela 500 urte igaro dira. Urtero egiten den Noaingo martxan oso presente eduki zuten data hori. (gehiago…)
Euskal Herriko Koop57 eratuko dute larunbatean Ondarroan
2015-06-17 // Ekonomia // Iruzkinik ez
Erakunde berriak finantza tresna giltzarria izan nahi du kooperatiba sareetan, maileguak emateko eta jasotzeko garaian bestelako filosofia batean oinarrituta. (gehiago…)
Euskal Pirinioak: lurralde homogeneoa, baina errealitate ezberdinak
2015-06-10 // Ekonomia, Gizartea // Iruzkinik ez
Pirinio inguruko 155 udalerriren baldintza sozio-ekonomikoak aztertu ditu Kattalin Sainte-Marie soziologoak. Bi estaturen administraziopean bizitzeak diferentziak sortzen dituela ondorioztatu du. (gehiago…)
Tubos Reunidos AEBetako fracking industriaren bila
2015-06-08 // Ekonomia, Ingurumena // Iruzkinik ez
Amurrion lantegi nagusia duen Tubos Reunidos (TR) altzairu enpresak Ameriketako lurretan jarri ditu begiak. Cinco Días ekonomia gehigarriaren arabera AEBetan lantegi bat ireki dezake, “gas ez konbentzionala” fracking teknikaren bidez lortzen dutenen industrian buru-belarri sartzeko. (gehiago…)
Heriotzaren triangelua: eskuin-muturraren atzaparkada Franco hil osteko urteetan
2015-06-05 // Historia, Uncategorized // Iruzkinik ez
1980an ultra-eskuindarrek zortzi lagun hil zituzten oso epe laburrean Hernani, Andoain, Urnieta eta Astigarraga inguruetan. Izualdi horren testigantzak eta gertaerak jaso dituzte Heriotzaren triangelua dokumentalean eta ekainaren 5ean izango da estreinaldia Hernaniko Gudarien Plazan (22:30).
Dokumentala Tira-Bira Produkzioak S.L.k ekoitzi du, Imanol Laburu Larzabal eta Jose Mari Salinas Solano izan dira egileak, eta Hernaniko Udalak diruz lagundu du.
Gorrotoaren bila
Talde parapolizialen eta “inkontrolatuen” ekintzen berri jadanik bazuten herritarrek 70eko hamarkadatik, Euskal Herri osoan barrena izaten ziren erasoak, hilketak eta bortxaketak.
Hala, 1980an Hernani inguruetan gertaturikoa, agian kate luze baten kate-begia besterik ez litzateke izango, hain epe laburrean hainbesteko hilketa eta atentatu pila izan ez balitz –”heriotzaren triangelua” izenez ezagun egin zen–, eta batez ere, herritarrengan halako samin eta erantzuna sortu izan ez balu.
Felipe Sagarna Zaparen hilketa izan liteke herri-erreakzio horren erakusgarri nagusienetako bat. 1980ko apirilaren 19an ezezagun batzuek hil zuten Hernanin oso ezaguna zen Zapa danbor-jolea. Goizeko ordu txikietan etxera sartzera zihoala bi tiro jaso zituen buruan. Hilketa horren ostean manifestazio eta hileta oso jendetsuak egin ziren herrian, greba orokorra hainbat egunez luzatu zen eta poliziarekin istilu larriak izan ziren.
Sarrerako eta goiko irudietan Felipe Sagarna “Zapa”-ren hileta jendetsua (Argazkia: ARGIA)
Jose Ramon Ansa eta Xabier Ansa Andoainen, Tomas Alba Astigarragan edota Migel Mari Arbelaiz eta Luis Mari Elizondo Hernanin, izan ziren eskalada horren beste biktima batzuk. Zertarako aitatu pakearen itza / gorrotoaren billa baldin ba-dabiltza zioen Joxe Mari Arrietak ARGIAn publikatutako bertso batek, azken bien heriotza jakitean.
Sasoi hartan beste ekintza anonimo ugari ere izan zen: atentatuak udal ordezkarien kontra, gurpil zulaketak, lehergailuak saltokietan… Herritarren artean beldurra zabaldu zen eta Hernanin Udalak zaintza patruilak antolatu zituen autodefentsarako.
“Estrategi itsua”
Hilketa gehienak Batallón Vasco Españolek aldarrikatu zituen. Berdin jotzen zuten HBko zinegotzien kontra, nola euskaldun ijitoen kontra, Urnietan eraildako Joaquin Antimasmeren kasuan bezala.
1985ean Auzitegi Nazionalak bi lagun epaitu zituen hilketa horiengatik: Ignacio Iturbide Piti eta Ladislao Zabala. Urte batzuen ostean libre geratu ziren eta Iturbide duela ez asko hilda aurkitu zuten Bilboko toki menditsu batean. Iñaki Egañak obituario esanguratsua idatzi zuen bi ultra-eskuindarren biografiarekin.
Dokumentalaren egileek diotenez ultra-eskuindarrek “estrategia itsua” baliatu zuten eremu geografiko horretan, Espainiako aparatu polizialek lagunduta, bistan denez: atentatuen aurretik eta ostean guardia zibilen kontrolak izaten ziren, ezezagunek bala-zorroak jasotzen zituzten eta gertaerak argitzeko oztopo ugari jartzen zituzten.
‘Punto y hora’ aldizkariak 1980ko azaroan publikatu zuen “heriotzaren triangelua” moduan ezagutzen zela Hernani, Urnieta eta Andoain ingurua.
Egiaz, badaude zantzuak pentsatzeko errepresio krudel eta zabalago baten lehen entsegua izan zitekeela. Euskal Herrian bizi zen egoeraren aurrean –ETAren adar ezberdinen atentatuak, protestak kalean…–, Espainiako militarrak eta Adolfo Suarez presidentearen ingurukoak, Argentinako Videla diktadoreak erabilitako estrategia genozida eredutzat hartu zuten, duela gutxi argitaraturiko sekretupeko dokumentu batzuek erakusten dutenez.
Hernaniko Udalak ezinbestekotzat jo du Heriotzaren triangelua dokumentalaren moduko proiektuak laguntzea, gertaera haiek ahanzturan eror ez daitezen. Hala ere, Hernanin denek dakite Zaparen danborra ez dela sekula isilduko.
Luftwaffek 650 bonbardaketa egin zituen Euskal Herrian esperimentatzeko
2015-05-29 // Historia // Iruzkinik ez
Xabier Irujo historialari eta gaian adituak egindako ikerketen arabera Mola jeneralak “egunero” agintzen zien naziei bonbak jaurtitzeko. Larunbatean hitzaldia emango du Lekeition, Kondor Legioak eragindako suntsipenari buruzko jardunaldietan. (gehiago…)
Amerindiarrak eta euskaldunak, burdinazko historia harrigarri bat
2015-05-14 // Historia // Iruzkinik ez
Jauzarrea, euskal kultura eta zabalkunderako funtsak IV. Kongresua egingo du ostiralean, Irungo Ficoba aretoan. Egun osoan zehar bertako eta kanpoko ikerlariek hitz egingo dute oso gai ezberdinez, Historiaurreko hizkuntza eta populaziotik gaurko jendarteraino. Juan Jose Ibarretxe lehendakari ohiak, esaterako, hitzaldia eskainiko du egungo mundu globalaz. (gehiago…)
Soluzio militarra giza trafikanteen kontra? Iraganeko lezioak
2015-05-13 // Gizartea, Historia, Nazioartea // Iruzkinik ez
Europar Batasunak laguntza eskatu dio NBEko Segurtasun Batzordeari, Mediterraneoko etorkinen trafikoaren kontra egiteko. Trafikanteak dituzte orain jomugan. Baina iraganean europarrak izan dira giza trafikante handienak, eta euskaldunok ere badugu gure partea. (gehiago…)