Negua Iruñean, udaberria Leonen

2014-05-03  //  Paisaiak, Poemak  //  Iruzkinik ez

Zutoinaren txertaturiko kaleidoskopioa

Gaskoiniako Landetan, Leongo lakuaren eta itsasoaren artean, Courant d’Huchet izeneko natura erreserba dago. Hortik igarotzen dira euskaldun ugari oporretan, eta bertatik abiatzen da Miren Agur Meaberen Kristalezko begi bat narrazioa. Lakuaren ertzean interpretazio gune bat zabaldu dute, eta bertan bisitariek dute ibilbide berezi batez gozatzeko eta ikasteko aukera: 7 paisaien bidea. Egurrezko zazpi zutoinek seinalatzen dute mikropaisaien kokapena; zutoin bakoitzean, kaleidoskopio batek arreta jartzen laguntzen dio ikusleari, begia non jarri jakin dezan.

7 paisaien bidea

Hortik ibiltzen ginela, pentsatu nuen paisaiari buruzko poema on batek zutoin horien antza izan behar duela, paisaiaren osagai batzuk kokatzen laguntzen digulakoan. Adibide bat ikusi nahi? Irakur dezagun Aurelia Arkotxaren honako poema hau,  zutoin lan hori ederki egiten duena. (gehiago…)

Miyazakiri koplak

2014-04-26  //  Bertsoak, Filmak, Haiku  //  Iruzkinik ez

Lagun batek abisatuta, jakin berri dut Hayao Miyazaki-ren azken filma (“Altxatu da haizea“, Kaze Tachinu jatorrizkoan) hegoaldean estreinatu dela honako areto hauetan: Bilboko Multisen, Barakaldoko Max Ocion, Donostiako Trueban (JBA), Gasteizko Floridan eta Irungo Txingudin. Saiatuko naiz ahalik eta azkarren ikusten, kartelak ez du luze iraungo!

(gehiago…)

DFWren “Hauxe da ura”

2014-04-24  //  Gaudeamus  //  Iruzkinik ez

2005eko maiatzaren 21an, David Foster Wallace idazleak graduazio hitzaldia eman zuen Kenyon College ospetsuan (Liberal Arts filma egin zen unibertsitatean, hain zuzen). 10 orrialdeko hitzaldia irakurri zuen Wallacek, eta horren pasarte batzuekin osatu zuten bideoa asko ibilia da sare sozialetan. Transkripzioa euskaratu dut, bideoari norbaitek azpitituluak jarriko dizkiolakoan. Merezi du ikusteak (euskarazko azpitituluekin @makilipurdi-ren blogean, Language>Basque aukeratu ondoren): https://www.youtube.com/watch?v=DKYJVV7HuZw

(gehiago…)

Baratza eta errepidea

2014-04-20  //  Paisaiak, Poemak, Poetikak  //  Iruzkinik ez

Duela gutxi Berria egunkarian, Patxi Zubizarretak aipatu zuen Ruben Alves idazle brasildarrak mundua hitz bakar batekin laburbiltzen ahal zuela: jardim hitzarekin, alegia, lorategia edo baratza esan nahi duen hitzarekin; idazle horren aburuz, baratza zela “zoriona, armonia, maitasuna eta edertasunaren irudia”. Hala izan da mendebaldeko zein ekialdeko literaturan, baita euskal poesian ere. 1931. urtean, Lizardik bere arbasoen baratzeri poema bat eskeini zion, “Asaba zaharren baratza” deritzana, euskal kultura berritzeko deia eginez.

Baina nola berritzen dira kultura, baratza, aberria? Zeregin luze eta konplexu horretan sedukzioak badu bere eginkizuna. Estrategiak anitzak dira gordeta dagoena azalarazteko, kanpoan dagoena barneratzeko, bestea erakartzeko. Baina edozein kasutan, denbora, ausardia eta abegi ona behar ditugu. Osagai horiekin Miren Agur Meabe idazle lekeitiarrak euskal baratzean leku bat zabaldu dio irakurleari Bitsa eskuetan bere liburuan, hain zuzen “Baratzeko deia” izena duen honako poema honekin: (gehiago…)

“Han izanik hona naiz”

2014-04-15  //  Aforismoak  //  Iruzkinik ez

Han izanik hona naiz (Elkar, 1992)

Joseba Sarrionandiaren izenburu hori maite du lagun batek, bere liburuko ipuin batzuen amaieran (autobiografikoenak edo alegorikoenak agian: “Ekibokazioa”, “Tren maiteminduak”, “Lehio argia”, “Hamelingo xirularia” ) lelo edo aforismo gisa agertzen dena.

Hortaz ari ginela, lagunari esan nion beste toki batean ikusia nuela leloa. Ez nintzen akordatzen non, ordea. Sarrionandiak ez du lehengaiak deklaratzeko ohiturarik (hona beste adibide bat), baina arrastoak utzi ditu testuaren baitan, eta horiei esker azkenean topatu dut jatorria. Bada, liburuko bi ipuinetan aipatzen baitira Oihenartek bildutako esaera zaharrak. Patri Urkizuren artikulu batean, non bere Atsotitzak berirakurtzen duen, hauxe aurkitu dut: (gehiago…)

B plana

2014-04-12  //  Dantzak, Poemak  //  Iruzkinik ez

Berrian gaur bertan Anjel Lertxundik sinatu duen Barcenas-i buruzko zutabeak aho bete hortz utzi nau, bikaina baita, eta bere adibideari jarraitzeko gogoa piztu zait, baina ez prosan. Bestalde, gaur Hernanin dantzari eguna ospatu dugu, aurreko asteburuan bezala. Orduan honako hau grabatu nuen eta gure karrikak alaitzera Iparraldetik etorri ziren dantzariei omenaldi txiki bat egin nahi izan diet. (Arretaz begiratuz gero, ikusiko duzue lurrean beirazko edontzia.)
  (gehiago…)

Saturraranetik X-era (asmakizuna)

2014-04-10  //  Paisaiak, Poemak  //  Iruzkinik ez

Lizardiren Baratzean (Jose Luis Padronek aurkeztutako poesiari buruzko saioa, larunbatero Euskadi Irratian) zazpi ataleko kolaborazio labur bat egiten ari naiz. Hilean behin, saio bakoitzean euskal poema garaikide bat aurkeztu eta aztertzen dut, eta haren egileari beste poema bat izendatzea eskatzen diot (berea ez dena), hautaketaren zergatiak azalduz. Poema guztiek izan behar dute paisaiarekiko lotura bat, nolabait lekua (zentzu zabalean) gaitzat hartuta. Helburua da poema kate horren bidez egungo Euskal Herriko argazki kolektibo bat eskaintzea, haren paisaiarekiko dugun harremana islatuz eta sakonduz. Zein izango da kate horretako hurrengo begia? (gehiago…)

Argian bego

2014-04-03  //  Haiku, Walden  //  Iruzkinik ez

Aste honetan lagun bat hil zaigu, lankide eta irakasle ohia. Etxean, bakarrik. Erretiroa hartu zuenetik gutxitan ikusten nuen, baina eskuizkribu batzuk utzi zizkigun, Contradicciones de un cartujo urbano izenpean. Orrialde horietan aurkitu dut gaur bere aitari buruzko oroitzapen hau: “akordatzen naiz Alfredo horrekin eta batez ere akordatzen naiz bere alaitasunaz, inork eskatzen zion luxu hori, berak ugari ematen zuena”. (gehiago…)

Basoaren eta zeruaren kartografiak

2014-03-29  //  Paisaiak, Poetikak  //  Iruzkinik ez

Udaberriarekin batera esnatzen dira Euskal Herriko basoak. Udaberriak basoaren koloreak garbitzen eta areagotzen ditu, paisaiaren tonalitate kromatikoa aldatzen du. Errepideko zuhaitzak loratzen hasi berri direnean, garai aproposa da autoa utzi eta basoan barrena ibilaldia egiteko. Horixe da gaurko gure proposamena Lizardiren baratzeko “Paisaiaren poetikak“ atalean, non Jon Gerediagaren eta Rikardo Arregi Diaz de Herediaren poema bana irakurri ditugun.

(gehiago…)

Maialen Lujanbio Dekanotzan

2014-03-26  //  Bertsoak, Gaudeamus  //  Iruzkinik ez

Filosofia egin aurretik, Informatika Fakultatean ibili nintzen ikasle, duela 25 urte. Aurtengo martxoaren 7an hara itzuli naiz, Emakumeen Nazioarteko Eguna ospatzeko EHUko Fakultateak eta Berdintasunerako Zuzendaritzak antolatu zuten ekitaldia dela eta. Hitzaldiak eta gero, “Bitetik bytera, istoriotik historiara” bertso-tramaz gozatu ahal izan genuen (nahiz eta robotak fin ez ibili), Aitor Sarriegi eta Maialen Lujanbio bertsolariek Aitzol Astigarraga gai-jartzaile alboan zutela. Jonasekin batera grabatu nuen bideoa:
(gehiago…)